بالازاده، مرحمت (18 خرداد ۱۳۴۹ - 21 اسفند ۱۳۶۳)، شهید شاخص نوجوان دانش‌آموز.

مرحمت بالازاده در روستای چای گِرمی از بخش اُنگوت شهرستان گِرمی استان اردبیل به همراه  دوقلوی خود متولد شد. ولی یکی از پسرها ‎فوت کرده و مرحمت زنده ماند. پدرش، حضرتقلی (فوت: ۱۳۶۸ ش) خوار و بارفروش، و مادرش، ختائی عظیمی (فوت: ۱۳۹۳ ش) خانه‌دار بود. مرحمت یک برادر و دو خواهر داشت. او دورۀ ابتدایی را در مدرسۀ عباسی بخش اُنگوت شهرستان گِرمی ثبت نام و تا کلاس پنجم دبستان ادامه تحصیل داد. مرحمت در ۲۱ شهریور ۱۳۶۳، به همراه پدر و مادرش از شهر گِرمی به شهر اردبیل مهاجرت کرد (فرهنگ ...، ذیل نام؛ بنیاد شهید، ...).     

مرحمت در ۱۳۵۹ ش هنگام تشکیل اولین هسته‌های بسیج در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهرستان گِرمی،‎ به همراه عده‎ای از نوجوانان و جوانان روستای ‎چای گِرمی اقدام به ساخت پایگاه بسیج امام موسی صدر روستای چای گِرمی کرد. پس از راه‌اندازی پایگاه مقاومت بسیج، در شورای مرکزی پایگاه عضو شده و آموزش‎های نظامی مقدماتی، عقیدتی و روخوانی قرآن کریم را در همان پایگاه ‌گذراند. مرحمت در پایگاه مذکور، مسئولیت قسمت تبلیغات را عهده‌دار بود. وی برنامه‌های تبلیغی و پیام‌های امام خمینی(ره) را با زبان خود به دوستانش می‌رساند و با موتورسیکلتی که از طرف فرمانداری به او ‌واگذار شده بود تا دورافتاده‌ترین مساجد و پایگاه‌های مقاومت شهر گِرمی می‌رفت و پوستر، عکس و ابلاغیه‌ها و فراخوان‌های بسیج را ابلاغ می‌کرد, با شروع جنگ تحمیلی، حضورش در کنار مسئولین سپاه و بسیج پررنگ شد و با فعالیت‌های فرهنگی مؤثرش، نیروهای جوان بیشتری را جهت اعزام به جبهه جذب ‌کرد (جدّی، اصلان).

مرحمت بالازاده نخستین بار در ۱۳۶۱ ش همراه کاروانی که از مدرسه‎ شهریار (شهید باهنر کنونی) شهر گِرمی عازم جبهه جنگ بود، از طریق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ناحیه شهرستان اردبیل و منطقه ‌5 (باقرالعلوم) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهرستان تبریز (مرکز استان آذربایجان شرقی) به جبهه جنگ اعزام می‌شد که به‌دلیل سن کم‌اش اجازۀ اعزام به وی داده نشد. اما دوباره مخفیانه از طریق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ناحیه شهرستان اردبیل به شهرستان تبریز رفت. اما در شهرستان تبریز نیز از اعزام او جلوگیری به‌عمل آمد. با این حال، مرحمت اعزام نیرو را ترک نکرده و شبانه با جمع کردن بسیجیان کم سن  و سالی که آنها نیز اجازه اعزام نداشتند نقشه اعزام به جبهه را ‌کشیده و روز اعزام که معمولا آیت‌الله مسلم ملکوتی امام جمعه وقت تبریز (فوت: ۱۳۹۳ ش) پیش از اعزام نیروها به جبهه‌های جنگ، برای مشایعت از آنها سخنرانی می‌کرد، ناگهان مرحمت در میان سخنرانی وی از جای خود به پا خاسته و می‌گوید: «حاج آقای ملکوتی من با شما حرفی دارم؟! سپس نزد آیت‌الله ملکوتی رفته و بیان می‌کند؛ حاج آقا امثال شما به ما گفته‌اید که علی اکبر، قاسم و علی اصغر کیستند! آیا خون من و این نوجوانان رنگین‌تر از خون آنهاست؟! چرا اجازه نمی‌دهند ما نیز به جبهه جنگ برویم؟ ما می‌خواهیم فدای علی‌اکبر و قاسم و علی‌اصغر امام حسین(ع) بشویم و در این عاشورا [حرکت عاشورائی] شرکت کنیم، آیت‌الله ملکوتی با این سخنان آتشین مرحمت به گریه می‌افتد و همه رزمندگان اعزامی نیز می‌گریند! سپس آیت‌الله ملکوتی مرحمت را در آغوش کشیده و  دست و صورت و پیشانی این نوجوان را بوسیده و به مسئول اعزام نیرو سفارش می‌کند که مانع اعزام آنها نشوند (سیمای مرکز اردبیل، ...؛ جهانگیری، سید ینصر). 

همچنین مرحمت بالازاده در ۳۰ شهریور ۱۳۶۲ برای دومین بار قصد اعزام به جبهه داشته است که بازهم از اعزام او ممانعت به‌عمل آمده و حتی تلاش زیاد او برای اعزام دوباره، مؤثر واقع نمی‌شود. اما مرحمت این‌بار هم ناامید نشده و در ۱ مهر ۱۳۶۲، برای گرفتن مجوز اعزام به جبهه، نزد آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رئیس جمهور وقت ایران، عازم تهران شده و به سختی موفق به ملاقات ایشان شده  و از آیت‌الله سید علی خامنه‌ای می‌خواهد که به مداحان اجازه ندهند از این به بعد، روضه حضرت قاسم(ع) بخوانند! وقتی رئیس جمهور دلیل‌اش را می‌پرسد، مرحمت با گریه می‌گوید: «آقاجان! حضرت قاسم(ع) 13ساله بود که امام حسین(ع) به او اجازه حضور در میدان جنگ داد. من هم ۱۳ساله‌ام، اما فرماندهان سپاه (اردبیل و تبریز) اجازه حضور در جبهه نمی‌دهند. اگر رفتن ۱۳ساله‌ها به جنگ ممنوع است، پس چرا مداحان این همه روضۀ حضرت قاسم(ع) را می‎خوانند»؟! رئیس جمهور مرحمت را در آغوش گرفته و پیشانی او را می‌بوسد و بدین ترتیب مرحمت سه روز بعد با دست خط رئیس جمهور وقت، عازم جبهه جنگ می‌شود (خوشبخت، ذکی‌اله). 

اولین یگان‌های خدمتی مرحمت بالازاده واحد تبلیغات و بهداری لشکر ۳۱ عاشورا بود و سپس به‌عنوان تک‌تیرانداز در گردان رزمی علی‌اکبر(ع) لشکر مذکور به‌خدمت مشغول بود. وی بعدها در گردان تخریب لشکر ۳۱ عشورا با سِمَتِ تخریب‌چی هم مشغول خدمت بوده است (همان).

مرحمت در چهارمین اعزام خود به جبهه جنگ، دو بار از ناحیه دست و پا مجروح و مدتی در اردبیل تحت درمان سرپایی قرار ‌گرفته و پس از بهبودی دوباره به جبهه اعزام شده بود (عظیمی، ختائی).

مرحمت بالازاده که پنج بار به جبهه اعزام و حدود ۱۸ ماه در جبهه‌های جنگ حضور داشته است، در این عملیات‌ها شرکت کرده است: ۱. عملیات رمضان که ۲۲ تیر ۱۳۶۱ در جبهه جنوبی با هدف تهدید بصره از شرق و حضور در حاشیه شط العرب؛ ۲. مسلم ابن عقیل که ۹ مهر ۱۳۶۱ در جبهه میانی با هدف آزادسازی سومار، تأمین ارتفاعات مرزی و تهدید شهر مَندَلی؛ ۳. عملیات والفجر مقدماتی که ۱۷ بهمن ۱۳۶۱ در جبهه جنوبی با هدف پیشروی به‌سوی العماره و تهدید آن در شرق (اطلس ...، ص ۵۸ و ۶۸ و۷۰؛ بالازاده، محمدعلی).

و در آخرین اعزام‌اش به جبهه جنگ که ۱۴ سال و اندی سن داشت در عملیات بدر که ۲۰ اسفند ۱۳۶۳ در جبهه جنوبی با هدف قطع جاده بصره - العماره و تهدید بصره از شمال اجرا شد، با سمت کمک‌تیربارچی شرکت کرده و در ۲۱ اسفند ۱۳۶۳ بر اثر اصابت ترکش گلوله خمپاره به گلو و چشمش به شهادت رسید. پیکر شهید مرحمت بالازاده پس از انتقال به شهرستان اردبیل، در ۲۶ اسفند ۱۳۶۳ تشییع، و در گلزار شهدای بهشت زهرا‎ی این شهر دفن ‌شد (اطلس ...، ص ۷۳؛ بالازاده، محمدعلی).

در بخشی از وصیت‌نامه‌ شهید آمده است: «ای مردم ایران تا آخرین قطره خونتان از انقلاب و رهبر انقلاب خوب محافظت کنید تا این‌که انقلاب اسلامی را به منجی عالم بشریت تحویل بدهید. پدر و مادر عزیزم به شهادت پسرتان در راه اسلام، و از این‌که امام حسین(ع) این قربانی ناقابل‌تان را قبول کرده است افتخار کنید» (بالازاده، ص ۲۹۲-298).

ماجرای روضه حضرت قاسم(ع) شهید مرحمت بالازاده در ۱۵ اسفند ۱۳۹۲ سوژه‌ی تلویزیونی ‌شد و به‌وسیله گروه تلویزیونی حماسه و دفاع شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی ایران با کارگردانی امیرحسین نوروزی، فیلم ۳۸ دقیقه‌ای از محل زندگی مرحمت بالازاده و مصاحبه با خانواده و همرزمان او تهیه و از همان شبکه پخش شد («روضه حضرت قاسم(ع)...»، بش).

همچنین به‌وسیله گروه هنری اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان اردبیل، چهار دوره جشنواره استانی نقاشی کودک و نوجوان از ۱۳۸۷ش تا ۱۳۹۰ش، با موضوع دفاع مقدس و به مناسبت گرامی‌داشت یاد و خاطره دانش‌آموز شهید، مرحمت بالازاده برگزار گردیده و ضمن تجلیل از خانواده آن شهید، به نفرات برتر جشنواره هم جوائز نفیسی اهداء شده است (دانش، علی).

شهید مرحمت بالازاده در۱۳۹۰ ش از جانب سازمان بسیج  دانش‌آموزی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان شهید شاخص دانش‌آموز کشوری انتخاب و در ۸ آبان ۱۳۹۰ یادوارۀ کشوری شهید مرحمت بالازاده و ۳۶۰۰۰ شهید دانش‌آموز بسیجی کشور با سخنرانی سردار محمد رضا نقدی (معاون هماهنگ کننده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران) و با شرکت مسئولین کشوری و لشکری و مردم شهرستان اردبیل برای تجلیل از مقام شهید مرحمت بالازاده و ۳۶۰۰۰ شهید دانش‌آموز کشور، در حسینیه ثارالله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی استان اردبیل برگزار شد و به همین مناسبت، تندیس دانش‌آموز شهید، مرحمت بالازاده در میدان اصلی شهرستان گِرمی نصب و رونمایی شد. همچنین سردیس شهید در آستانه ورودی ساختمان موزه دفاع مقدس استان اردبیل نصب شده است (بالازاده، محمدعلی).

کتاب زندگینامه و خاطرات شهید مرحمت بالازاده با عنوان؛ هنوز مرا نشناخته‌ای! به‌ کوشش ساسان ناطق تدوین و تألیف، و برای نخستین بار در ۱۳۹۱ ش به‌وسیلۀ انتشارات محقق اردبیلی چاپ و منتشر شده است.  

مآخذ: اطلس جنگ ایران و عراق، فشرده نبردهای زمینی ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ – 29 مرداد ۱۳۶۷، به کوشش مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، ۱۳۸۷ ش؛ بالازاده، محمدعلی (برادر شهید)، مصاحبه با مؤلف، ۲۷ تیر ۱۳۹۷؛ بالازاده، معصومه (خواهر شهید)، مصاحبه با امیرحسین نوروزی، ۱۵ اسفند ۱۳۹۲؛ بنیاد شهید، شم بازیابی ۱۱۰۳۵۶۱، سند مورخ ۱۳۸۲ و ۱۳۸۷ ش، موجود در حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس استان اردبیل، سند بش؛ جدّی، اصلان (دوست شهید)، مصاحبه با سجاد آقاجانی، ۲۸ تیر ۱۳۸۷؛ خوشبخت، ذکی‌اله (فرمانده وقت سپاه پاسداران شهرستان گِرمی)، مصاحبه با امیرحسین نوروزی، ۱۵ اسفند ۱۳۹۲؛ جهانگیری، سید ینصر (همرزم شهید)، مصاحبه با مؤلف، ۲۰ آذر ۱۳۹۷؛ دانش، علی (کارمند ا. دفاع مقدس ا. اردبیل)، مصاحبه با مؤلف، ۱۰ دی  1397؛ صدا و سیمای مرکز شهرستان اردبیل، مصاحبه با مرحمت بالازاده، سند مورخ ۱۰ اسفند ۱۳۶۳، سند بش، فیلم؛ عاملی، سید حسن، بیانیه یادواره شهید مرحمت بالازاده و ۳۶۰۰۰ شهید دانش آموز بسیجی کشور، سند مورخ ۸ آبان ۱۳۹۰، سند بش؛ عظیمی، ختائی (مادر شهید)، مصاحبه با امیرحسین نوروزی، ۱۵ اسفند ۱۳۹۲؛ فرهنگ اعلام شهدا: استان اردبیل، به کوشش بنیاد شهید و امور ایثارگران، تهران: شاهد، ۱۳۹۲ ش؛ بالازاده، مرحمت، «وصیت‌نامه»، وصیت‌نامه کامل شهدا: استان اردبیل، به کوشش: منوچهر اکبری، دفتر دوم، تهران: شاهد، ۱۳۹۵ ش؛ نوری، حسین، مصاحبه با مؤلف، ۲۶ دی ۱۴۰۱؛ «روضه حضرت قاسم(ع)» (بارگذاری: بی‌تا)، خبرگزاری نسیم، <https://www.nasim.news> (دسترسی: ۷ مهر ۱۳۹۵)؛ «مصاحبه با عظیم دشتی، در خصوص شهید مرحمت بالازاده» (بارگذاری: بی‌تا)، خبرگزاری فارس، www.farsnews.com>> (دسترسی: ۱۶ اسفند ۱۳۹۳).

/علی محمدی/